Fərdi sahibkar qismində fəaliyyətin hüquqi şəxs qismində fəaliyyətdən fərqi

Ümumi məlumat

Sahibkarlıq fəaliyyəti şəxsin müstəqil surətdə həyata keçirdiyi, əsas məqsədi əmlak istifadəsindən, malların təqdim edilməsindən, işlər görülməsindən və ya xidmətlər göstərilməsindən mənfəət və ya gəlir götürülməsi olan fəaliyyətidir. Sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi həm fiziki şəxs olaraq, həm də hüquqi şəxs yaratmaq yolu ilə mümkündür.

Fərdi sahibkarlıq hüquqi şəxs yaratmadan fiziki şəxsin qazanc əldə etmək məqsədi ilə sahibkarlıq fəaliyyətidir. Hüquqi şəxs dövlət qeydiyyatına alınmış mülkiyyətində ayrıca əmlakı olan bir qurumdur və öz öhdəlikləri üçün əmlakı ilə cavabdehdir, öz adından əmlak və şəxsi qeyri-əmlak hüquqları əldə etmək və həyata keçirmək, vəzifələr daşımaq, məhkəmədə iddiaçı və ya cavabdeh olmaq hüququna malikdir.

Hüquqi şəxsin fəaliyyətinin əsas məqsədi mənfəət götürməkdən ibarətdirsə, həmin qurum kommersiya hüquqi şəxsi, əsas məqsədi mənfəət götürməkdən ibarət deyilsə və götürülən mənfəəti iştirakçıları arasında bölüşdürmürsə, qeyri-kommersiya hüquqi şəxsi, habelə ümumdövlət və (və ya) ictimai əhəmiyyətli fəaliyyətlə məşğuldursa, publik hüquqi şəxs sayılır.

Bazarda daha çox rast gəlinən kommersiya hüquqi şəxsinin təşkilati-hüquqi forması məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlərdir (bundan sonra – «MMC») və bu səbəbdən həmin hüquqi şəxslə fərdi sahibkarın oxşar və fərqli cəhətlərini oxucuların diqqətinə çatdırmağı zəruri bilirik.

Sahibkarlıq subyektinin qeydiyyata alınması

Qeyd edilməlidir ki, hüquqi şəxs dövlət qeydiyyatına (vergi uçotuna) alındığı andan mülki hüquqlara malikdir və mülki vəzifələr daşıyır. Fiziki şəxs də vergi uçotuna alındığı andan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququ əldə edir və vəzifələr daşıyır.

Fiziki və hüquqi şəxslərin vergi uçotuna alınmasının proseduru bir-birindən fərqlənir. Belə ki, onların vergi uçotuna alınması və vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsinin (bundan sonra “VÖEN”) əldə edilməsi üçün tələb olunan sənədlər müxtəlifdir. Həmin sənədlər hazırlanıb toplanıldıqdan sonra Dövlət Vergi Xidmətinə təqdim edilməlidir.

Məsuliyyət

Qeyd edilməlidir ki, fərdi sahibkar və MMC-nin məsuliyyət həcmi də bir-birindən fərqlənir. Belə ki, hüquqi şəxsin iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə məsuliyyət daşımır və cəmiyyətin fəaliyyəti ilə bağlı zərər üçün qoyduqları mayaların dəyəri həddində risk daşıyırlar.

Cəmiyyət öz iştirakçılarının 3-cü şəxslər qarşısında öhdəliklərinə görə də məsuliyyət daşımır. İştirakçının şəxsi borcları üzrə tutmanın onun cəmiyyətin əmlakındakı payına yönəldilməsinə yalnız onun başqa əmlakının borclarını ödəməyə kifayət etmədiyi halda yol verilir.

MMC-dən fərqli olaraq, fərdi sahibkar isə fəaliyyəti ilə bağlı öhdəliklər üçün özünün bütün əmlakı ilə məsuliyyət daşıyır.

Vergilər

Fərdi sahibkarın vergi öhdəliyi

Fərdi sahibkar və MMC-nin vergi öhdəlikləri bəzi oxşar və fərqli cəhətlərə malikdir. Belə ki, fərdi sahibkar öz seçimi ilə sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi və ya gəlir vergisi ödəyicisi ola bilər.

Aşağıdakı fiziki şəxslər sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olmaq hüququna malikdir:

(i) Əlavə Dəyər Vergisi (bundan sonra – “ƏDV”) məqsədləri üçün qeydiyyata alınmamış və ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) vergi tutulan əməliyyatların həcmi 200.000 manat və həmin məbləğdən az olan fiziki şəxslər;

(ii) Vergi tutulan əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200.000 manatdan artıq olan ticarət və (və ya) ictimai iaşə fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər;

Aşağıdakı fiziki şəxslər isə sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi hesab edilir:

(iii) Azərbaycan Respublikasının ərazisində sərnişindaşıyan fiziki şəxslər;

(iv) İdman mərc oyunlarının operatoru və satıcıları, habelə lotereya təşkilatçısı və lotereya biletlərinin satıcıları olan fiziki şəxslər;

(v) Mülkiyyətindəki yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrini, habelə torpaq sahələrini təqdim edən fiziki şəxslər;

(vi) Dərzi, pinəçi və digər anoloji fəaliyyətlə məşğul olan fiziki şəxslər.

Sadələşdirilmiş vergi dərəcəsi, bir qayda olaraq, əldə edilmiş ümumi hasilatın, habelə satışdankənar gəlirlərin (ödəmə mənbəyində vergi tutulmuş gəlirlər istisna edilməklə) həcmindən hesablanır.

Yuxarıda qeyd edilən vergi ödəyicilərindən (i)-ə aid olan subyektlər 2% dərəcə ilə, (ii)-ə aid olan subyektlər 8% dərəcə ilə, (iii)-(vi) şəxslər isə sabit məbləğdə vergiyə cəlb edilir.

Fərdi sahibkarın gəlir vergisinə gəldikdə isə, həmin verginin dərəcəsi 20% təşkil edir.

Fərdi sahibkar sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi deyildirsə və ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) vergi tutulan əməliyyatlarının həcmi 200.000 manatdan artıqdırsa, onun gəliri ƏDV-yə cəlb edilir. ƏDV-nin dərəcəsi 18% təşkil edir.

Hüquqi şəxsin vergi öhdəliyi

Hüquqi şəxs də öz seçimi ilə sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi və ya mənfəət vergisi ödəyicisi ola bilər. Aşağıdakı hüquqi şəxslər sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olmaq hüququna malikdir:

(i) ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyata alınmamış və ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) vergi tutulan əməliyyatların həcmi 200.000 manat və həmin məbləğdən az olan hüquqi şəxslər;

Aşağıdakı hüquqi şəxslər isə sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi hesab edilir:

(iii) Azərbaycan Respublikasının ərazisində sərnişindaşıyan hüquqi şəxslər;

(iv) İdman mərc oyunlarının operatoru və satıcıları, habelə lotereya təşkilatçısı və lotereya biletlərinin satıcıları olan hüquqi şəxslər.

Qeyd edilən vergi ödəyicilərindən (i)-ə aid olan subyektlər 2% dərəcə ilə, (ii)-ə aid olan subyektlər 8% dərəcə ilə, (iii)-(iv)-ə aid olan subyektlər isə sabit məbləğdə vergiyə cəlb edilir.

Hüquqi şəxsin mənfəət vergisinin dərəcəsi 20% təşkil edir. Hüquqi şəxs sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi deyildirsə və ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) vergi tutulan əməliyyatlarının həcmi 200.000 manatdan artıqdırsa, onun gəliri ƏDV-yə də cəlb edilir. Hüquqi şəxsin ƏDV dərəcəsi 18% təşkil edir.

Vergitutmada fərq

Təsvir edilənlərlə yanaşı, qeyd edilməlidir ki, hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin xeyrinə xalis mənfəətinin bölüşdürülməsi ilə bağlı ödəniş dividend adlanır. Rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 5% dərəcə ilə vergi tutulur.

Fərdi sahibkarların gəliri isə gəlir vergisindən və ƏDV-dən başqa, hər hansı digər vergiyə cəlb edilmir.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Qeyd: Bu məqaləni təşkil edən məlumatlar hüquqi məsləhət və ya hüquqi rəy kimi şərh edilməməlidir.

Sahibkarlıq subyektinin qeydiyyatı, onların idarə olunması və xərclərinin optimallaşdırılması ilə əlaqədar Şirkətimiz bütün peşəkar hüquqi xidmətləri göstərir. Bu sahədə Şirkətimiz məmnuniyyətlə sizə dəstək verməyə hazırdır.

Əlavə sual və məlumat üçün bizimlə əlaqə saxlayın:

Email: office@bonafide.az; Tel: +994125973047; Whatsapp: +994707103785;